11.sınıf dil ve anlatım etkinlikleri cevapları 2011 dönemi

10.ETKİNLİK
Anlatım bozukluğu olan cümlelerin düzeltilmiş hali:
"Yabancı bir dille lise tahsili görmüş, kafasındaki kavramlar (artmış) ve dünyayı görüş seviyesi yükselmiş bir insan..." (fiilimsi eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu)
"Yalnız Hristiyan değil hatta müslüman birçok Türk kitlesinin ...(tamlama yanlışlığı)


11.ETKİNLİK
1.cümlede:
ilerde: ses düşmesi
köyü-n-ü: ses türemesi ( Türkçe'de iki ünlü harf yan yana gelmediği için "n" kaynaştırma harfi gelmiş)
savaşçı : benzeşme
ses daralması yok...

2.cümlede
ses düşmesi yok
ses türemesi: hak-k-ım-da ("hak" sözcüğüne lütfen dikkat ediniz.Yardımcı eylem( et-) aldığında ses türemesi olmaz; ama "-ı,-a" gibi ünlü ekler aldığında ses türemesi olur.
ses benzeşmesi yok
gizlemiyorum: ses daralması ( "yor" eki kendinden önceki geniş ünlüyü (a-e) daraltır.


SAYFA 93
12.ETKİNLİK
Metinde dil ağırlıklı olarak göndergesel işlevde kullanılmıştır.

13.ETKİNLİK
GEZİ YAZISI-ANI KARŞILAŞTIRMASI
BENZER YÖNLER
İki türde de açık, sade, anlaşılır, içten bir dil kullanılır.
İki türde de dil göndergesel işlevde kullanılır.
Her iki türde de açıklayıcı, betimleyici, öyküleyici anlatım türleri kullanılır.
Her iki tür de başka bilim dallarına kaynaklık edebilir.

FARKLI YÖNLERİ
Anılarda amaç yazarın yaşamından ilgi çekici olayları anlatmakken gezi yazıları gezilip görülen yerler hakkında okuyucuya bilgi vermek için yazılır.
Gezi yazılarında gözlem önemli bir yer tutar, anılarda ise yazarın kendi yaşamına dair izlenimleri vardır.
Anılarda çevreye ait bilgiler gezi yazısı kadar ayrıntılı değildir.

ANLAMA-YORUMLAMA
14.ETKİNLİK
Yazara göre ana dilinin zenginliklerinden habersiz olan ve kendi milletiyle bağlarını koparmış insanlar ancak konuştuğu dilin dar çerçevesinde düşüncelerini anlatmak zorunda olur.Böyle bir insan dili daha zengin ve kalabalık yabancı topluluklar arasında kaldığında da kendi ana dilini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalır.
Yazar bu görüşünde son derece haklı, çünkü dilini kaybeden milletler yok olmaya mahkumdur.
Gezi yazısında işlenen konuyu yazar kendi kişisel gözlemlerine, izlenimlerine ve bakış açısına göre öznel bir şekilde anlatır.

15.ETKİNLİK
Evliya Çelebi son derece dikkatli bir seyyahtır. O, gezdiği yerlerin tarihini, coğrafyasını, iklim ve tabiatını, sanat eserlerini, insanlarını, insanlarının giyiniş, yaşayış, dil ve dinlerini, silahlarını, âdetlerini, tanınmış hususiyetlerini, yerleşme şekillerini, kısaca şahsi ve günlük hayattan, cemaat hayatına, manevi hayata kadar bütün unsurları eserine almıştır. Bu durum Seyahatname’nin dünyada eşine rastlanmayan bir zenginlikle önemli bir kaynak olmasını sağlamıştır. Düşünceye ve daha çok göze hitap eden güçlü tasvirler, sıcak bir mizah, mübalağa ve secilerle süslü üslubu onu farklı kılan unsurlardır.

ESERİ 10 CİLTTİR SIRALAMASI ŞÖYLEDİR
Seyahatine dair bıraktığı 10 ciltlik Seyahatname'nin konuları şu şekildedir.
I. Cilt: İstanbul ve civarı Eserin birinci cildinde İstanbul'un târihi, kuşatmaları ve fethi, İstanbul'daki mübârek makamlar, câmiler, Sultan Süleyman Kânunnâmesi, Anadolu ve Rumeli'nin mülkî taksimâtı, çeşitli kimselerin yaptırdığı câmi, medrese, mescit, türbe, tekke, imaret, hastane, konak, kervansaray, sebilhane, hamamlar... Fatih Sultan Mehmed zamânından îtibâren yetişen vezirler, âlimler, nişancılar, İstanbul esnâfı ve sanatkârları yer almaktadır.
II. Cilt: Nisan 1640'ta yaptığı Buca, Batum, Trabzon, Kafkasya, Girit seferi, 1645'te Erzurum, Azerbaycan ve Gürcistan. Osmanlı Devletinin kuruluşu, İstanbul'un fethinden önceki Osmanlı sultanları, Bursa'nın âlimleri, vezirleri ve şâirleri.
III. Cilt: Şam-Suriye, Filistin-Urmiye, Sivas, El-Cezire, Ermenistan, Rumeli (Bulgaristan ve Dobruca)
IV. Cilt: İstanbul'dan Van'a kadar yol üzerindeki bütün şehir ve kasabalar, Evliyâ Çelebi'nin elçi olarak İran'a gidişi, İran ve Irak hakkında bilgiler
V. Cilt: Van, Basra seyahatinin sonu, Oçakov seyahati, Rakoçzi'ye karşı sefer, Rusya seferi, Anadolu asilerine karşı hareket, Çanakkale yolu ile Bursa'ya avdet, Boğdan'a gidiş, Transilvanya seyahati, Bosna'ya gidiş, Dalmaçya seferi, Sofya'ya avdet.
VI. Cilt: Transilvanya seferi, Arnavutluk'a gidiş, İstanbul'a avdet. Macar seferi, Uyvar'ın muhasarası, müellifin 40.000 Tatarla, Avusturya, Almanya, Flemenk'e ve Baltık Denizine kadar gitmesi. Uyvar'ın zaptı, Belgrad'a avdet. Hersek'e gönderilmesi, Raguza seyahati, Karadağ seferi, Kanija seferi ve Kanizsa-Hırvat memleketi.
VII. Cilt: Avusturya, Kırım, Dağıstan, Deşt-i Kıpçak, Esterhan.
VIII. Cilt: Kırım, Girit, Selanik, Rumeli.
IX. Cilt: Garbi Anadolu, Suriye, Mekke ve Medine seyahati.
X. Cilt: Mısır.

-Seyahatname yazıldığı dönemde de bugün de değerinden hiçbir şey kaybetmemiştir.O, eşsiz bir kültür hazinesidir.

-Öznel anlatıma yer verilmiştir.Örneğin Reşat Nuri'ni hazırlık çalışmasında verilen "Otoray Yolculuğu " adlı metindeki "Yolculukta akşam, insanının gayri ihtiyarî garipsediği, kendini karanlık düşüncelere bıraktığı saattir." cümlesi ; "Beserabya Köylerinde" adlı metinde ise "Binbir gece masallarının sihirli değneğini hayal ediyorum.Bir mucize olsa diyorum günün birinde gözlerimizi açtığımız zaman bu güzel ve bayındır köylerin Türk halkıyla beraber Anadolu ya da Trakya'nın bereketli ovalarında yükseldiğini görsek." cümleleri öznel anlatıma örnektir.

-Dil öğretici metinlerde göndergesel işlevde kullanılır.Çünkü amaç okuyucuya bilgi vermektir.

16.ETKİNLİK:
İlk anlam: rüzgar ,lehçe, kelime , köy ,Türkçe
Yan anlam: kanat
Mecaz anlam: hafif, ağır, örülmüş, kuşatmıştır
terim anlam: lehçe


SAYFA 94
17.etkinlik
bir gezi yazısı yazınız.Aşağıdaki plan size yardımcı olabilir:
Giriş bölümünde gezi için yapılan hazırlıklar;
Gelişme bölümünde
yolculuk,
yolculuk sırasında görülen ilgi çekici olaylar;
varış
varıştaki ilk izlenimler
Sırasıyla gezilen yerler ve bunların ilginç, belirgin ve ayırt edici özellikleri(betimlemeler,açıklamalar)
Sonuç bölümünde ise bu gezinin sizde bıraktığı etki...


ÖLÇME-DEĞERLENDİRME
1. öyküleyici, betimleyici ve açıklayıcı
öğretici
tarihi,coğrafi,ekonomik ve kültürel

2)
(Y)
(D)
(Y)
(D)
3) (E)
4) (E) "Şiir ve İnşa" Ziya Paşa'ya ait makaledir.


SAYFA 95
5) (D)
6) (C)
7) (B)

SAYFA 96
(A)
9) (C)
10) (D)

SAYFA 97
SÖYLEŞİ(SOHBET)
Hazırlık
Bir yazarın eserini okurken yazarın herhangi bir konuyla ilgili duygu ve düşüncelerini, hayata bakış açısını vb. birçok özelliğini sanki yazarla karşılıklı oturup konuşuyormuşuz gibi öğrenebiliriz.
Her metin yazarının hayatının, kültürünün, zevkinin izlerini taşır. Bunun için yazarın sanatının oluşmasında etkili olan hayat hikâyesinin bilinmesinde yarar vardır.
Bir edebî metnin tamamen yazarın hayatının ve kişisel özelliklerinin yansıması olduğunu düşünmek yanlıştır. Bunun yanı sıra edebî metinde yazarın kendi hayatını yansıtmadığını düşünmek de o kadar yanlıştır.
Her edebî eser, yazarının hayatından, hayata bakış açısından, gözlemlerinden az çok izler taşır.
Hazırlık çalışmasının diğer sorularını kendi bakış açınıza göre değerlendiriniz.
1.ETKİNLİK:
Meslek seçiminde nelere dikkat ettiğiniz konusunda söyleşi yapınız.

SAYFA 101
SÖYLEŞİ ÖRNEKLERİ
Söyleşi örnekleri için tıklayınız.
Bu söyleşi örnekleriyle Şevket Rado'nun söyleşi metninin içerik, dil ve anlatım yönünden incelenmesi
Herkesi ilgilendiren konular seçilmiştir.
Yazarlar soru-cevaplı cümlelerle konuşuyormuş hissi verirler.
Sıcak içten, doğal ve senli benli anlatımları vardır.
Bazı cümleler konuşmadaki gibi devriktir.
Açık bir anlatımın özelliklerini taşırlar.

SÖYLEŞİ METİNLERİNİN ORTAK ÖZELLİKLERİ
Herkesi ilgilendiren konular seçilir.
Cümleler konuşma üslubundadır ve genellikle devriktir.
Yazar karşısında biri varmış gibi sorular sorar, cevaplar verir, düşüncelerini günlük konuşma dili içtenliğinde açıklar.
Sıcak içten, doğal ve senli benli anlatımları vardır.
Sohbetlerde konu uzatılmaz, fazla ayrıntıya girilmez,anlatılanlar kanıtlanmaya çalışılmaz.
Sohbet yazılarının amacı okuyucuyu konu üzerinde düşünmeye sevk etmektir.
Yazar deyimlerden, ata sözlerinden, hatıralardan,, nüktelerden, özlü sözlerden sıkça yararlanır.
Eskiden bu yazılara " muhasebe" denirdi.
Bu türün en önemli temsilcileri Ahmet Rasim, Şevket Rado, Nurullah Ataç, Falih Rıfkı Atay, Suut Kemal Yetkin, Ferit Kam'dır.

3.ETKİNLİK
"Huzura Götüren Yol" metninde "aile hayatında mutlu olmanın yolları" iletisi okuyucuya verilmeye çalışılmıştır.Meslek seçimi konusunda yaptığınız söyleşinin amacı da meslek seçerken nelere dikkat edilmesi gereken hususlar hakkında arkadaşlarınıza bilgi vermektir.
Sözlü ve yazılı söyleşilerde senli-benli, sıcak, samimi ,doğal, gereksiz ayrıntılara yer verilmeyen, günlük konuşma dilinin özelliklerini taşıyan bir anlatım tarzı kullanılır.
Yapılan söyleşilerde amaç ,herhangi bir konuda duygu ve düşüncelerin sıcak ve samimi bir şekilde dinleyiciler/okuyucularla paylaşmak olduğu için kullanılan anlatım tarzı da buna göre şekillenir.

4.ETKİNLİK
Metinden verilen paragraflar yazarın "aile hayatında mutluluk yolları" konusundaki düşüncelerini ortaya koymak amacıyla oluşturulmuş ve metnin tamamında ortaya konacak ana düşünceyi oluşturmak amacıyla birbirleriyle ilişkilendirilmiştir.

5.ETKİNLİK
"Huzura Götüren Yol" metninde yazar düşüncelerini kanıtlama ve derinlemesine ele alma yoluna gitmemiştir.Çünkü sohbet yazılarında okuyucu ikna edilmeye çalışılmaz,gereksiz ayrıntılara yer verilmez.
Bu düşünceler "aile/evlilik hayatında mutluluğun yolları" düşüncesi etrafında ilişkilendirilmiştir.

SAYFA 102
6.ETKİNLİK
Metinde kişisel ve yöresel söyleyişlere yer verilmiştir.
Metinde yazar kişisel ve yöresel söyleyişlere yer vererek okuyucuyla arasındaki iletişimi, sıcaklığı sağlamak böylece düşüncelerini daha rahat ve doğal bir şekilde ifade etmek istemiştir.

7.ETKİNLİK
Metinde ağırlıklı olarak açıklayıcı anlatım türü kullanılmıştır.
Örnek cümle: "İşte böyle anlarımızda size biraz önce bahsettiğim kendimize mahsus zevklerimiz, eğencelerimiz, meraklarımız, marfietlerimiz imdadımıza yetişir ve ancak olnlar sayesinde yalnız kalmamız mümkün olur.Mesela, okuma zevki, bahçe merakı, dikiş dikmek, örgü örmek bir musiki aleti çalmak gibi..."

8.ETKİNLİK
Açıklık:Metin açık bir anlatıma sahiptir.Metinde belirtilmek istenen duygu ve düşünceler kolay anlaşılır herhangi bir açıklamaya gerek duymadan kavranabilir niteliktedir.
Örnek cümle:"Kadın erkek herkesin bir merakı olmalıdır."
Akıcılık: "Metinde paragrafı oluşturan cümlelerde telaffuzu ve anlamayı zorlaştıran sözcüklerin kullanılmamış, paragraflar kolayca okunabilir ve anlaşılabilirdir.
Örnek cümle: "Aile hayatında şüphesiz mecburiyetler vardır."
Yalınlık: "Metinde aşırı söz sanatı yapılmadan, yabancı sözcüklere yer verilmeden oluşturulan cümleler yalındır."
Örnek cümle: "Çünkü evlilik kısa süren bir beraberlik değildir.
"Duruluk:Metindeki cümleler genel olarak durudur, gereksiz söz ve söz gruplarına yer verilmemiştir.
Örnek cümle:"İnsanın boş zamanı olup da bu boş zamanını nasıl dolduracağını bilmemesi en sıkıntılı ve tehlikeli halidir."

SAYFA 103
METİNDE ANLATIM BOZUKLUĞU OLAN CÜMLELER
"Bu ayırmayı yaparken maddi bakımdan yani kiloca hafif veya ağır insanları kastetmiyorum." cümlesinde altı çizili kelime "ayrımı" şeklinde olmalıydı.
"Nezaket sanatı başkalarıyla beraber olduğumuz zaman onları hoşlarına gidecek şeyler yapmamızı bize emreder." cümlesinde altı çizili kelime gereksizdir.
Sayfa 99'da ilk paragrafta "............karı-kocanın ilk tanışma devrelerinde ve tabiatıyla evliliğin ilk senelerinde kendiliğinden vardır." cümlesinde altı çizili "ilk" sözcüğü gereksizdir.
Hemen alttaki "Genç kız veya delikanlı sevdiği ve evlenmeyi gözüne koyduğu müstakbel eşini sıkmamak için elinden geleni yapar, (eşi) darılacak diye türlü fedakarlıklara seve seve katlanır."cümlesine parantez içindeki kelime getirilmeli.
Sayfa 99 son paragrafta "Eğer bir ailenin içinde karı-kocada bu tür zevkler yoksa gündüz sabahtan akşama kadar çalışıp eve gelmiş olan koca...." ile devam eden cümlede "gündüz" sözcüğü gereksizdir.Ayrıca "eve gelmiş olan koca" yerine "eve gelen koca" denirse daha duru bir cümle olur.
100.sayfa ikinci paragraftaki "Olsa olsa ahenksizlik vardır; karşılıklı kavgalar, çekişmeler veya..."
ile devam eden cümlede karşılıklı sözcüğü gereksizdir.

10.ETKİNLİK
Bitişik yazılan"ki", "de" Nedeni
altında HâL eki(bulunma hali) olan "de" bitişik yazılır.
evlilikte HâL eki(bulunma hali) olan "de" bitişik yazılır.
hayatında HâL eki(bulunma hali) olan "de" bitişik yazılır.

karşınızdakine Aitlik zamiri olan "ki" bitişik yazılır.
karşımdaki Aitlik zamiri olan "ki" bitişik yazılır.


Ayrı Yazılan "ki", "de", "mi" Nedeni:
biraz da Bağlaç olan "de/da" ayrı yazılır.
iki taraf da Bağlaç olan "de/da" ayrı yazılır.

ne yazık ki Bağlaç olan "ki" ayrı yazılır.
mecbur muyum Soru eki "mi" ayrı yazılır.
değil midir Soru eki "mi" ayrı yazılır.

ANLAMA-YORUMLAMA
1) Söyleşi yazıları da öğretici metin olduğu için dil ağırlıklı olarak göndergesel işlevde kullanılır.
2) Bu sözle birbirine karşı yük olmamak, eziyet ve sıkıntı vermemek, çekilebilir, dayanılabilir olmak ifade edilmiştir.
3) Yazar "hafif insan" ve "ağır insan" sözleriyle varlıklarıyla karşı tarafa yük olan veya olmayan insanları kastetmiştir.
4.Metne göre gerçek evlilik eşlerin birbirini iyice tanıyıp ağırlıklarını hissetmeye başladıkları andan itibaren başlar.
5) Okullarda şiddet olaylarının sebepleri:
Aile içi şiddetin yansıması,
Maganda kültürü,
günlük hayattaki şiddetin yansıması,
Başarısız öğrencilerin ve öğrenme problemi olan çocukların tepkisi,
Bazı tv. dizilerindeki kahramanlara(?) özenti
ailelerin düşük eğitim düzeyi
büyüdüğünü(!!!) kanıtlamak
İdealsizlik, hedef olmaması gibi pek çok sebep sıralanabilir.
6) Yazar, evlilik konusunda kendi yaşamından, çevresinden, aile yaşamından örnekler vermiş, bu konudaki gözlemlerini ana düşünceye paralel olarak çarpıcı biçimde metne yansıtmıştır.

SAYFA 104
ÖLÇME-DEĞERLENDİRME
1.
Sohbetlerde sıcak, samimi,konuşma havası içinde bir üslup kullanılır.
Söyleşi yazılarında açıklayıcı, kanıtlayıcı, öğretici anlatım türleri kullanılabilir.
2) (Y,(D), (Y)
3) (D)
4) (B)
5) (A)
6) (E)
7) (B)

SAYFA 108
1.ETKİNLİK: Aynı haberin değişik gazetelerde ele alınış şekillerinin farklı olması haberi yayına hazırlayan editörlerin farklı bakış açıları, kişisel tercihleri , gazetenin yayın politikası vb. etkenlerdendir.

HABER YAZILARININ ORTAK ÖZELLİKLERİ:
Haber yazılarının günlük ve önemli olması gerekir.
Haberler doğru olmalıdır.
Kolay anlaşılır; akıcı, açık ve duru olmalıdır.

Haber yazıları toplumun büyük bir kısmını ilgilendirmelidir.
Yazan kişi anlattıkları karşısında tarafsız kalmalı, yorumdan kaçınmalıdır.
Yanlış anlaşılmalara yer verecek cümlelerden kaçınılmalıdır.
Anlatılanlar ilgi çekici olmalıdır. 5N 1K (ne, niçin, nasıl, nerede, ne zaman, kim) ifadesi haber yazıları oluşturmada önemlidir. Haber yazıları, 5N lK’da yer alan sorulara verilen cevaplarla genişler.
Haber yazısının belirleyici özellikleri nelerdir?
• Haber plânı tersine dönmüş pramit diye bilinir. Tersine dönmüş pramitte, haberin giriş bölümünde olay birkaç cümle ile özetlenir.
Gelişme bölümünde sözü uzatmadan gerekli ayrıntılar verilir.
Sonuç bölümünde ise olayın etkisi, olaya el koyma anlatılır.
• Haber ilginç olmalıdır. Haberin başlığı da ilginç olmalı, başlığa gözü takılan okuyucu, gerisini okumak için can atmalıdır.
• Haber duyulmamış olmalıdır. Okuyucu duyduğu bir olayı ikinci kez okumaz.
• Haber önemli olmalıdır. Haberin ilgilendirdiği okuyucu kitlesi çok olmalıdır.
• Haber doğru olmalıdır. Muhabir haberi tarafsız yazmalı, habere yorum katmamalıdır. Yorum köşe yazarlarının işidir.
• Haber yazılarında, muhabir okuyucuyu haberle başbaşa bırakmalı, okuyucusuna kendi varlığını hissettirmemelidir.

SAYFA 109
2.etkinlik
YENİLİK Haber bilimdeki yeni bir gelişmeden söz ediyor.

İlginçlik ve önemlilik
Haber ilginç ve önemlidir.
Doğruluk: Haberin doğruluk değeri vardır.
Kolay anlaşılırlık Sade ve yalın diliyle haber kolay anlaşılırdır.

SAYFA 110
3.ETKİNLİK
EK BİLGİ
Haber kaynakları üçe ayrılır:
Resmî haberler : En etkili kişilerden öğrenilir.
Özel haberler : Halk arasındaki olayların halk tarafından muhabirlere bildirilmesiyle elde edilir.
Ajans haberleri : Dünya olaylarını toplayıp her yana bildiren kurumların verdikleri haberlerdir.
Buna göre:
"Küresel Isınma Yoksulu Vuracak" resmi haber
"O Bir Zehir Avcısı" Resmi Haber
"Park Yerini 7 Ay aradı." Ajans haberi (ANADOLU AJANSI-AA)

SAYFA 111
NE? Park yerini 7 ay aradı.
NE ZAMAN? Haberde olayın zamanı verilmemiş.
NASIL? Komşuların polise terk edilmiş araç ihbarı yapması üzerine
NİÇİN? Park ettiği arabasının yerini hatırlayamadığı için
NEREDE? İngiltere ST.Edmuns merkezinde
KİM? Eric Kings


5N 1K (ne, niçin, nasıl, nerede, ne zaman, kim) ifadesi haber yazıları oluşturmada önemlidir. Haber yazıları, 5N lK’da yer alan sorulara verilen cevaplarla genişler...

5.ETKİNLİK
Tablodaki özellikler verilen haber metinlerin hepsi için geçerlidir.

6.ETKİNLİK
Haberler , insanların sosyal, siyasal kültürel ve günlük hayatla ilgili bilgi almasını sağlar.

SAYFA 112
8.ETKİNLİK
Haber yazılarında sözcükler ilk(gerçek) anlamlarında kullanılır.

9.ETKİNLİK
UYARI: (LÜTFEN DİKKATLE OKUYUNUZ)
Cümle türü ile ilgili sınıflamalarda -özellikle yapısına göre cümleler konusunda- dilbilgisi yazarları arasında ortak bir görüş oluşmamıştır. Söz gelimi "sıralı cümleler"i kimi yazarlar bileşik cümlenin bir türü gibi kimileri de ondan ayrı bir yapı olarak değerlendirmektedir.

Haber yazılarının işlevi okuyucuya bilgi vermek olduğundan cümlelerin yapı ve anlam özellikleri bu şekildedir.


10.ETKİNLİK:
İncelediğimiz haber yazıları kolay anlaşılır, açık, sade ve durudur.

11.ETKİNLİK:
1.Haber
Anlatım Türü : Açıklayıcı, öğretici anlatım
Bu anlatım türüne örnekler : Şu anda atmosferde bir milyonda 380 (ppm) oranında karbondioksit bulunmakta… vb.

2.Haber
Anlatım Türü : Açıklayıcı, öğretici anlatım
Bu anlatım türüne örnekler : Adil Denizli sadece ayrıştırılmak istenen maddeyi tanıyarak tutabilecek polimerlerle kan ve suyun zehirlerden arındırılmasında dünya çapında başarılı çalışmalara imza atmış…vb

3.Haber
Anlatım Türü : Açıklayıcı, öğretici anlatım
Bu anlatım türüne örnekler : İngiltere’de dalgın bir sürücü, park ettikten sonra yerini hatırlayamadığı otomobiline 7 aylık çaba sonucu kavuştu…

4.Haber
Anlatım Türü : Açıklayıcı, öğretici anlatım
Bu anlatım türüne örnekler : Yaklaşık 40 milyon kişiye hizmet veren SSK kuyrukları bitirmenin yolunu işlemleri elektronik ortama taşımakta buldu.

SAYFA 113
12.ETKİNLİK
Verilen metinlerde anlatım bozukluğu yoktur.

13.ETKİNLİK
ÖRNEK HABER METİNLERİ
Gözlerinizi korumak için ellerinizi yıkayın
Memorial Şişli Hastanesi Göz Merkezi Başkanı Doç. Dr. Barış Sönmez, basit birkaç önlemle göz sağlığını korumanın mümkün olduğunu söyledi.
Sönmez, üst solunum yolu enfeksiyonlarıyla birlikte seyreden ve viral etkenler nedeniyle ortaya çıkan kırmızı gözün, sıklıkla ek bir tedavi gerektirmediğini dile getirerek, "Bazı kırmızı göz olguları ise aksine daha şiddetli seyreder ve oldukça bulaşıcıdır. Bunun en önemli örneği de adenovirus konjonktiviti salgınlarıdır." dedi. Adenovirus nedeniyle gelişen kırmızı gözün genellikle kreşler, okullar, hastaneler ve toplu taşıma araçlarıyla hızla yayıldığını aktaran Sönmez, ellerin sık yıkanması, hasta olan insanlarla tokalaşma ve öpüşmekten kaçınılması gerektiğini aktardı.

TV'yi yakından seyreden çocuk miyopi olabilir

-"Uzağı net görememek" olarak tanımlanan miyopi, doğuştan olabileceği gibi, erişkinlik çağlarında da başlayabiliyor. 7-16 yaşları arasında başlayan miyopiye ise "okul miyopisi" adı veriliyor.
Acıbadem Maslak Hastanesi Göz Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Banu Coşar; "Ebeveynler ve öğretmenler de gerek çocuğun gözünü kısmasından, gerekse tahtayı iyi okuyamamasından veya televizyonu yakından seyretmesinden göz bozukluğunu tahmin edebiliyor." dedi. Coşar, ancak sadece tek göz bozuksa bu durumun kolay tespit edilemediğini, erken tedavi edilmediği için de göz tembelliğine yol açtığını ifade etti. Coşar, pek çok bilimsel çalışmada, miyop çocukların zekâ katsayılarının (IQ) normalden 7-8 puan daha fazla bulunduğunu belirterek, "Bu istatistikler 2 türlü açıklanabilir: 'Ya miyopi ile zekâ geni aynı kromozomda birlikte kalıtlanıyor ya da daha zeki olanlar okumayla daha çok zaman harcıyor ve gözde miyopi oluşuyor." diye konuştu.

Doğru bilinen yanlışlar
Yanlış: Miyopi için düşük numaralı gözlük takılırsa numaralar daha az ilerler.
Doğrusu: Gözde mevcut numaralar ne ise ona uygun numara kullanılmalı.
Yanlış: Miyopi için sürekli gözlük takılmasına gerek yok.
Doğrusu: Çocukluk döneminde, doktorun önerdiği gözlükler sürekli takılmalı.
Yanlış: Yaş ilerledikçe miyopi azalır.
Doğrusu: Miyopi ilerleyen yaşla birlikte azalmaz.


Okuduğumuz haber yazıları nesneldir.Anlatıcıları kendi duygu ve düşüncelerini metne katmadan, yorum yapmadan objektif bir tavır takınmışlardır.

14.Yazım ve noktalama yanlışı yoktur.

ANLAMA-YORUMLAMA
1.Haber yazılarında dil göndergesel işlevde kullanılmıştır.
2.Haber yazılarının amacı bilgi vermektir.Haber yazıları, en doğru, en ilginç haberleri okuyucuya ulaştırmaya çalışır.İnsanlar yaşadıkları yer ve dünyada olup biten olaylar hakkında bilgi edinme ihtiyacı duyarlar.Bunun için de tv., gazete, internet gibi haber kaynaklarından yararlanırlar.
3.Metnin ana düşüncesi "Küresel ısınmanın gittikçe artan tehditlerine karşı siyasi ve sosyal engeller aşılıp buna çözüm bulunmalıdır." Haber yazarı ana düşünceyi desteklemek için resmi raporlardan, bilim adamlarının görüşlerinden, sayısal verilerden yararlanmıştır.
4.Metindeki terim ve kavramlar "sera gazları, karbondioksit , eko-sistem...iklim değişikliği "dir.Bu terim ve kavramlar haberin konusu bilimsel bir alanla ilgili olduğu için kullanılmıştır.

5.KÜRESEL ISINMAYA KARŞI ALINABİLECEKÖNLEMLER
-Sera gazı salımını kontrol edecek günlük hayattaki bazı önlemler şöyle sıralanıyor:
-Standart ampulü, tasarruf ampulü ile değiştirmek, yılda 75 kilogram (kg) karbondioksit tasarrufu sağlıyor.
-Daha az araba kullanmak. Daha sık yürüyüp, bisiklet kullanmak ve toplu taşıma araçlarından daha çok faydalanmak. Araba kullanılmayan her 2 kilometre için 0,75 kg. karbondioksit tasarruf edilecektir.
-Otomobillerin hava ve yakıt filtrelerinin her zaman temiz olmasına dikkat etmek. Çok tozlu ortamlara yaptığınız yolculuklardan sonra mutlaka filtreler temizlenmeli. Kirli filtreler fazla yakıt harcanmasına yol açmaktadır.
-Geri dönüşüme katkıda bulunmak. Evlerden çıkan çöplerin sadece yarısını geri dönüştürerek yılda 1200 kg. karbondioksit tasarrufu sağlanabilir.
-Lastikler kontrol etmek. Düzgün şişirilmemiş lastiklerle litre başına alınan yol yüzde 3 oranında artar. Buradan sağlanacak her 4 litre benzin tasarrufu 10 kg. karbondioksiti atmosferden uzak tutar.
-Daha az sıcak su kullanmak. Suyu ısıtmak için çok fazla enerji kullanmak gerekiyor. Daha az su tüketen bir duş başlığı ile 175 kg, giysileri soğuk su ya da ılık suda yıkayarak da 250 kg. karbondioksit tasarrufu yapabilabilir
-Ambalajları fazla olan ürünlerden kaçınmak. Çöpü yüzde 10 oranında azaltarak 600 kg. karbondioksit tasarrufu yaptirir.
-Su ısıtıcısını ayarlamak. Isıtıcıları kışın 2 derece yukarı, yazın 2 derece aşağı ayarlamak. Bu basit ayarlamayla yılda 1000 kg karbondioksit tasarrufu yapilabilir.
-Elektronik cihazları tamamen kapatmak. Evde ortalama 8 saat stand by konumunda bırakılan TV, DVD, müzik seti gibi elektronik cihazlar, yılda 450 kg karbon gazının atmosfere yayılması anlamına gelir.
-Her yıl en azından bir ağaç dikmek. Bir ağaç ömrü boyunca 1 ton karbondioksit emmektedir.
-Özellikle ısınmada güneş enerjisi ile çalışan sistemleri kullanılmak. Bu çok büyük tasarruflar sağlayacaktır.
-Ormanlarda piknik yapmak yerine daha çok az ağaçlık küçük park ve bahçelerde piknik yapmak, orman yangınlarını engelleyecektir
-Orman içlerinde yakıcı ve yanıcı maddelerle piknik yapılması engellemek. Orman içlerinde daha çok, önceden hazırlanmış yiyeceklerin tüketilmesine izin vermek.
-Orman içlerinde yapılan pikniklerde kullanılan ve mercek görevi yaparak ormanların yanmasına neden olan cam kırıklarının toplatılması için gönüllü toplayıcı ekiplerinin oluşturmak. Bu sistem yerel yönetimler tarafından oluşturulabilir.

6.Bu tür konuların haber yapılması insanların bu konularda bilinçlenmesini ve yetkililerin daha duyarlı olmalarını sağlar.
7• Haber plânı tersine dönmüş pramit diye bilinir. Tersine dönmüş pramitte, haberin giriş bölümünde olay birkaç cümle ile özetlenir.
· Gelişme bölümünde sözü uzatmadan gerekli ayrıntılar verilir.
· Sonuç bölümünde ise olayın etkisi, olaya el koyma anlatılır.

SAYFA 114
ÖLÇME-DEĞERLENDİRME
1.
resmi haberler, özel haberler, ajans haberleri
yorumlarını
ilgi çekici
2) (Y) ajans haberleri denir.
(D)
(D)
(D)
3) (C)
4) /E)
5) (D)
6) (B)

[size=12]8.FIKRA[/size]

SAYFA 116

HAZIRLIK
Fıkralar her konuda yazılmakla birlikte özellikle herkesi ilgilendiren günlük olaylardan seçilmiş konularda yazılır.Günlük gazetelerdeki köşe yazılarında yurt ve dünyadaki güncel olaylar hakkında görüş belirtilir.
Bu söz fıkra yazılarının kısa; ama özlü, yoğun bir anlatımı olduğunu vurguluyor.

SAYFA 117
Gazete ve dergi gibi süreli yayınlarda, bir yazarın periyodik olarak genel bir başlık altında günün sosyal ve siyasî olaylarını kendi bakış açısına, siyasî, ideolojik eğili-mine ve düşünce yapısına göre değerlendirdiği kısa yorum yazılarına fıkra denir. Yazarın, gündelik olayları, özel bir görüşle, güzel bir üslupla, kanıtlama gereği duymadan yazdığı kısa, günübirlik yazılardır.
* Gazete yazısıdır.
* Yazar düşüncelerini kanıtlama yoluna gitmez.
* Dil tabiidir. Günlük deyimlere, yer yer nükteli sözlere yer verilir.
* Okuyucuyla sohbet ediyormuş gibi bir hava sezdirilir.
* Türün ünlüleri, Ahmet Rasim, Falih Rıfkı, A. Haşim, H. Cahit Yalçın, Peyami Safa.

Bir yazarın herhangi bir konu veya günlük olaylar hakkındaki görüşlerini, düşüncelerini ayrıntılara inmeden anlattığı gazete ve dergilerde yayımlanan kısa fikir yazılarına Fıkra denir. Bu tür yazıların diğer adı da ‘Köşe Yazısı’dır. Fıkralar, gazete ve dergilerin belli sütun veya köşelerinde yayımlanır.

Yazılı kompozisyon türü olarak fıkra düşünsel ağırlıklı, günlük, kısa yazılardır. Siyasi ve toplumsal olaylar ele alınırken belgelere, kanıtlara, aşırı ayrıntılara yer verilmez. Fıkra yazarı geniş kitlelere seslendiği için dili kolay anlaşılır olmalıdır. Her konuda fıkra yazılabilir.

Fıkranın Özellikleri
1. Günlük olaylar veya düşüncelerle ilgili konular işlenir.
2. Konular tarafsız bir şekilde ele alınmalıdır.
3. Düşünceyi ön plânda olmalıdır.
4. Konular çok değişik açılardan ele almadan, ayrıntılara inmeden işlenir.
5. Yazılanlara okuyucuyu inandırma zorunluluğu yoktur.
6. Yazılanlar okuyucunun ilgisini çekmelidir.
7. Nükteli fıkralardan, kıssalardan, vecize ve atasözlerinden faydalanılmalıdır.
8. Açık, sade ve akıcı bir dil kullanılmalıdır.

Fıkranın Yazılma Amacı
Fıkraların amacı, siyasî, kültürel, ekonomik, toplumsal vb. konuları çok defa eleştirel bir bakış açısıyla anlatarak kamuoyunu yönlendirmektir. Fıkralarda kesin olmaktan ziyade güzel, hoş sonuçlara varmaya; canlı, ilgi çekici olmaya özen gösterilmelidir. Yazar kendi duygu ve düşüncelerini en başarılı şekilde yansıtarak okuyucu ile arasında sıkı bir bağ kurar.
Not: Bu tür fıkraları, kısa hikâye niteliğindeki, nükteli, mizah öğesi taşıyan fıkralarla karıştırmayınız. Bu tür fıkralarda dinleyeni güldürmek, eğlendirmek ön plandadır. Oysa köşe yazılarında okuyucuyu düşündürmek, güncel bir sorunu dile getirmek esastır.

Fıkra ile Makalenin Farkı
1. Makalelerde yazılanları ispatlama kaygısı vardır; ancak fıkralarda yazılanları ispatlama kaygısı yoktur.
2. Makalelerde ciddi, yapmacıksız, bilimsel bir anlatım vardır. Fıkralarda açık, sade ve anlaşılır bir dil kullanılır.
3. Fıkralar günübirlik yazı türüdür. Makalede ise böyle bir durum yoktur.
Edebiyatımızda Fıkra yazan ilk kişi Ahmet Rasim’dir. Bunun dışında Falih Rıfkı Atay, Peyami Safa, Burhan Felek ve Çetin Altan en tanınmış fırka yazarlarıdır.

Türk edebiyatında fıkra yazarlığı ne zaman başlamıştır?
Türk edebiyatında fıkra yazarlığı, Şinasi’nin 1860 yılında Agâh Efendi ile birlikte çı-kardıkları Tercüman-ı Ahval gazetesindeki yazılarıyla başlamıştır. O zamandan günümüze kadar fıkra yazan başlıca yazarlar şunlardır: Namık Kemal, Ahmet Rasim, Ahmet Haşim, Falih Rıfkı Atay, Burhan Felek, Peyami Safa, Refi Cevat Ulunay, Orhan Seyfi Orhon, Yusuf Ziya Ortaç, Bedii Faik, Necip Fazıl Kısakürek, Nazlı Ilıcak, Rauf Tamer, Ahmet Kabaklı, Çetin Altan, Oktay Ekşi, Uğur Mumcu, Abdi İpekçi, İlhan Selçuk, Ergun Göze, Hasan Pulur, Mehmet Barlas, Fehmi Koru, Ta-ha Akyol, Gürbüz Azak, Ahmet Taşgetiren, Cengiz Çandar, Yavuz Gökmen, Gülay Göktürk. Anı Mektup Biyografi Günlük Roman Tiyatro Fıkra Röportaj Makale Eleştiri Haber Yazısı Deneme Gezi Yazısı Söyleşi [size=9]Kaynak: http://www.aof.edu.tr/

SAYFA 118[/size]
SÖZLÜ ANLATIM TÜRÜ FIKRA İLE GAZETE YAZISI FIKRA ARASINDAKİ FARKLAR
-Sözlü anlatım türü olan fıkralar nükteli küçük hikayelerdir.Bunlar olayları gülünç, şakalı anlatarak insanları düşündürmeyi amaçlar.Gazetelerde yayımlanan fıkralar ise olayları yorumlayan ciddi veya nükteli yazılardır.
-Sözlü anlatım türü fıkralarda olay örgüsü varken gazete fıkralarında yoktur.
-Birisi olay çevresinde gelişen bir türken diğeri düşünce yazılarıdır.
-Sözlü anlatım türü fıkralar anonimdir , gazete fıkralarının ise yazarı bellidir.

3.ETKİNLİK
"Dünün Edebiyatını da Okuyun" metni "gençlerin dünün edebiyatçılarını okumaması" konusunda
"Padişaha Bir Gömlek" metni "mutluluk" konusunda
"Dört Santimlik Dünya" metninde ise "gençlerin teknoloji bağımlılığı" konusu işlenmiştir.

Fıkralar güncel konularda yazılmıştır.

4.ETKİNLİK


SAYFA 121

5.ETKİNLİK: Metinler açık, akıcı, duru ve yalın anlatım özelliklerini taşımaktadır.

6.ETKİNLİK
Ø Fıkralarda öne sürülen düşüncelerin belgelerle kanıtlanma gereği duyulmaz.Fıkra yazarının okuyucuya yazılanları inandırma zorunluluğu yoktur.Görüş ve düşünceler kişiseldir, serbest bir tarzda belli kalıba bağlı kalınmadan görüşler anlatılır.
Ø “Yer Altı Zenginlikleri” adlı metinde yazar , düşüncelerini kesin bir sonuca bağlamıştır.Fıkra yazılarında konu kısaca incelenir ; ancak mutlaka bir sonuca varılır.




8.ETKİNLİK
3.METİNDE “Genç kuşaklardan okurlarla konuşuyorum.” cümlesinde "kuşaklardan" sözcüğü gereksizdir.
İlginç yorumlar üretiyorlar.Yargılıyorlar. (İkinci cümlenin nesnesi eksik)
Yeni yazarlar kadar hızlı satmıyorlar gerçi; ama (yapıtlarının) sürekli okurları var.(tamlayan eksikliği)

“Dört Santimlik Dünya” metninde “Aslında bu tip filmlere meraklı değilim, (bu filmleri) görmesem de bir şey kaybetmem.” (nesne eksikliği)

“Büyük sinema salonu tenhaydı, salonda toplasan yirmi kişi (vardı), (bunların) çoğu gençti.(dolaylı tümleç eksikliği, yüklem eksikliği, tamlayan eksikliği)

“Film başladıktan sonra da sürekli olarak…”cümlesinde altı çizili sözcük gereksiz...

Ø “Öte yandan , Türkiye’nin 21.yüzyılda…” ile devam eden cümlede Türkiye’nin sözcüğünden sonra virgül kaldırılmalı…(Tamlamaların arasına virgül konmaz.)
Son cümlede “Şairin” sözcüğünden sonra iki nokta ( getirilmeli.